24.07.2023
Што сабой уяўляе смерч і ці часта яго назіраюць у Беларусі
Смерч ўяўляе сабой моцны маламаштабны віхор пад аблокамі з прыблізна вертыкальнай, але часта выгнутай воссю. Як менавіта і чаму ўтвараюцца смерчы, сучаснай навукай да канца не высветлена. Вядома, што смерчы ўтвараюцца пад магутнымі кучава-дажджавымі аблокамі ў выніку ўзаемадзеяння вельмі моцных узыходзячых і сыходзячых патокаў, звязаных з рухамі паветра ў суперячэйкавым воблаку пры навальнічнай актыўнасці. Ціск паветра ў смерчы паніжаны і ён мае выгляд цёмнага хмарнага слупа дыяметрам некалькі дзясяткаў метраў. Час існавання - ад некалькіх хвілін да гадзіны і больш. У вертыкальных віхурах, якія спускаюцца з аблокаў у выглядзе хмарнай варонкі, развіваюцца хуткасці ветру, якія могуць дасягаць 50 м/с і больш. У выніку кручэння ўнутры смерчу ўзнікае разрэджанне, а вакол ядра смерчу - моцны, да 70-90 м/с рух паветра. З прычыны нізкага ціску ў цэнтры смерчу, ён засмоктвае ў сябе ўсё, што сустракаецца на шляху, і можа падняць ваду, глебу, асобныя прадметы, пабудовы, пераносячы іх часам на значныя адлегласці.
Смерч праходзіць вузкай паласой, так што непасрэдна на метэастанцыі значнага ўзмацнення ветру можа і не быць і зарэгістраваць дадзеную з'яву вельмі складана. Гэтыя небяспечныя прыродныя з'явы аказваюць значнае ўздзеянне на дзейнасць чалавека і супольнасці. У прыватнасці, у Беларусі вядомыя выпадкі ўздыму смерчам людзей, коней, аўтамашын, камбайнаў, гружаных ваганетак і г.д. Смерч звычайна суправаджаецца навальніцай, гулам ветру, трэскам разбуральных пабудоў і дрэў. Ён зносіць на сваім шляху дахі дамоў, а часам разбурае ўсе будынкі, вырывае і ламае векавыя дрэвы, жалезабетонныя апоры ліній электраперадач, цэлыя палосы лесу. Смерч - кароткачасовая з'ява. Звычайна ён працягваецца ў адным месцы толькі некалькі хвілін, і паласа яго разбурэнняў адносна невялікая - некалькі дзясяткаў ці сотняў метраў у шырыню і некалькі кіламетраў ці дзясяткаў кіламетраў у даўжыню.
Для тэрыторыі Беларусі - смерч вельмі рэдкая з'ява. За апошнія больш чым 30 гадоў яны адзначаліся толькі 11 разоў. Часцей - у 1990-х гадах большасць з іх адносіцца да 1-2 класу інтэнсіўнасці па шкале Фудзіты. Адзін з самых разбуральны смерчаў, аднесены да 2-3 класа, быў адзначаны ў жніўні 1993 года ў Шаркаўшчынскім і Мёрскім раёнах Віцебскай вобласці. У выніку, у Шаркаўшчынскім раёне пашкоджаны і часткова сарваны дахі, выбіта шкло, вырваны франтоны ля жылых і вытворчых будынкаў, зламана шмат пладовых дрэў, загінулі збожжавыя і агароднінныя культуры, перакулен камбайн. У Мёрскім раёне цалкам разбурана 6 пабудоў, сарвана і пашкоджана шмат дахаў, франтонаў, вокнаў у жылых і вытворчых памяшканнях. Перакулен 35-тонны прычэп, паламаны і вырваны з коранем дрэвы, абрывы ЛЭП.
Як сябе паводзіць, калі вас застаў смерч:
- калі смерч застаў вас у будынку, адыдзіце ад вокнаў і займіце бяспечнае месца ля сцен унутраных памяшканняў, у калідоры, у ўбудаваных шаф, у ванных пакоях, кладоўках, у трывалых шафах, пад сталамі;
- пагасіце агонь у печы, адключыце электраэнергію, зачыніце краны на газавых сетках. У цёмны час сутак выкарыстоўвайце ліхтары, лямпы, свечкі; уключыце радыёпрыёмнік для атрымання дадатковай інфармацыі;
- шкло вокнаў абклейце папяровымі стужкамі або палоскамі скотчу, зачыніце аканіцамі або шчытамі;
- калі смерч застаў вас на вуліцы, трымайцеся як мага далей ад лёгкіх пабудоў, будынкаў, мастоў, эстакад, ліній электраперадач, мачт, дрэў, рэк, азёр і прамысловых аб'ектаў;
- для абароны ад лятаючых прадметаў абломкаў і аскепкаў шкла выкарыстоўвайце лісты фанеры, кардонныя і пластмасавыя скрыні, дошкі і іншыя падручныя сродкі;
- старайцеся хутчэй схавацца ў падвалах, скляпах і хованках, наяўных у населеных пунктах;
- не заходзіце ў пашкоджаныя будынкі, бо яны могуць абрынуцца пры новых парывах ветру;
- калі вы апынуліся ў полі або на прасёлкавай дарозе, выходзіце на магістральныя дарогі, якія перыядычна расчышчаюцца і дзе ёсць вялікая верагоднасць аказання вам дапамогі;
- пры паступленні сігналу аб набліжэнні смерчу неабходна неадкладна спусціцца ў сховішча, падвал дома або склеп.
Пры выкарыстанні інфармацыі спасылка на Белгідрамет абавязкова
Спецыялізаваныя сайты
Iнфармацыйныя iнтэрнэт-парталы
Iнтэрнэт-партал Прэзiдэнта Рэспублiкi Беларусь
Міністэрства прыродных рэсурсаў і аховы навакольнага асяроддзя Рэспублікі Беларусь
Бiяметрычныя дакументы Рэспублікі Беларусь
Нацыянальны прававы Інтэрнэт-партал Рэспублікі Беларусь
Нацыянальны цэнтр інтэлектуальнай уласнасці
Беларускі прафсаюз работнікаў лесу і прыродакарыстання
Мінская абласная арганізацыя Беларускага прафсаюза работнікаў лесу і прыродакарыстання
Афіцыйныя геральдычныя сімвалы Рэспублікі Беларусь