36 гадоў пасля Чарнобыльскай катастрофы: што зроблена і што змянілась

26 красавіка 1986 года адбылася адна з самых маштабных тэхнагенных катастроф у гісторыі чалавецтва - аварыя на Чарнобыльскай АЭС. Трыццаць шэсць гадоў адлучаюць нас ад тых страшных падзей.

І сёння, як ніколі, мы яшчэ больш выразна разумеем, якой мужнасцю, бясстрашшам і прафесіяналізмам трэба было валодаць у той момант людзям, каб выстаяць і перамагчы.

Белгідрамет памятае пра ўсіх сваіх супрацоўнікаў, якія бралі ўдзел у ліквідацыі наступстваў аварыі на ЧАЭС.

Паважаныя ўдзельнікі ліквідацыі наступстваў аварыі на Чарнобыльскай АЭС!

Дзякуем Вам за Вашу мужнасць, гераізм і самаахвярнае выкананне службовага і грамадзянскага абавязку!

Катастрофа на Чарнобыльскай АЭС, якая адбылася 26 красавіка 1986 года, з'яўляецца найбуйнейшай радыяцыйнай аварыяй у гісторыі чалавецтва. Па маштабах радыеактыўнага выкіду і яго наступстваў яна нашмат перасягнула найбольш сур'ёзныя з аварый, што адбыліся да і пасля яе: у Уіндскейле (Вялікабрытанія, 1957 год), на аб'екце «Маяк» (СССР, 1957 год), Тры Майл Айлэндэ (ЗША, 1979 год), АЭС «Фукусіма-1» (Японія, 2011 год).

У той ці іншай меры наступствы аварыі закранулі больш за два дзясяткі краін, такім чынам, можна казаць аб яе глабальным характары. Аднак асноўны ўдар прыйшоўся на Рэспубліку Беларусь. Каля 35% чарнобыльскіх выпадзенняў радыёцэзія на еўрапейскім кантыненце знаходзіцца на тэрыторыі рэспублікі, таму наступствы Чарнобыля для Беларусі вызначаны як "нацыянальнае экалагічнае бедства".

Беларусь набыла вымушаны вопыт кіравання сітуацыяй ва ўмовах доўгачасовага радыеактыўнага забруджвання вялікай тэрыторыі, частка якой у значнай ступені страчана для эканомікі краіны, але, дзякуючы назапашанаму вопыту, створана вядомая навуковая школа ў гэтай галіне, перадавая вытворчасць абсталявання радыяцыйнага кантролю, развітыя сістэмы заканадаўства, медыцынскай і сацыяльнай абароны, кантролю радыеактыўнага забруджвання, радыяцыйнага маніторынгу, кіравання сельскай і лясной гаспадаркай на забруджаных тэрыторыях. Гэты вопыт адкрыў шляхі для прыняцця стратэгічных рашэнняў, накіраваных на забеспячэнне бяспечнай жыццядзейнасці ва ўмовах пражывання на тэрыторыях доўгатэрміновага радыеактыўнага забруджвання, забеспячэнне вытворчасці нарматыўна чыстай сельскагаспадарчай прадукцыі, адраджэнне і захаванне культурных традыцый пацярпелых раёнаў.

Устойлівае сацыяльна-эканамічнае развіццё пацярпелых у выніку чарнобыльскай катастрофы тэрыторый мае агульнанацыянальнае значэнне, садзейнічае пераадоленню існуючых у грамадстве "чарнобыльскіх" стэрэатыпаў, фарміраванню станоўчага іміджу пацярпелых раёнаў, прасоўванню іх інвестыцыйнай прывабнасці, дасягненню раўнапраўнага з іншымі раёнамі рэспублікі ўзаемадзеяння.

Для рэалізацыі дзяржаўнай задачы ўстойлівага сацыяльна-эканамічнага развіцця і адраджэння пацярпелых тэрыторый за кошт сродкаў рэспубліканскага бюджэту за апошнія гады выкананы шэраг спецыяльных праектаў. Такія праекты забяспечылі стварэнне новых вытворчасцей, а таксама мадэрнізацыю існуючых вытворчасцей, укараненне сучасных тэхналогій і прыцягненне інвестараў. Сучасныя вытворчасці на пацярпелых тэрыторыях забяспечваюць развіццё інфраструктуры раёнаў, якія адраджаюцца, робяць умовы жыццядзейнасці больш прывабнымі, садзейнічаюць развіццю мясцовай ініцыятывы.

Адаптавана да новых рэалій і "чарнобыльская" нарматыўная прававая база краіны. У 2009 годзе ўступіў у сілу новы Закон Рэспублікі Беларусь "Аб сацыяльнай абароне грамадзян, якія пацярпелі ад катастрофы на Чарнобыльскай АЭС, іншых радыяцыйных аварый", у 2012 годзе - 25 гадоў пасля чарнобыльскай катастрофы новы закон "Аб прававым рэжыме тэрыторый, якія падвергліся радыеактыўнаму забруджванню ў выніку катастрофы на Чарнобыльскай АЭС».

У адпаведнасці з названым Законам усе населеныя пункты, размешчаныя на тэрыторыі радыеактыўнага забруджвання, зануюцца ў залежнасці ад узроўняў радыёактыўнага забруджвання. Крытэрыямі занавання з'яўляюцца:

• велічыня сярэдняй гадавой эфектыўнай дозы апраменьвання насельніцтва (кампетэнцыя Міністэрства аховы здароўя Рэспублікі Беларусь, частка чацвёртая артыкула 6 названага Закона);

• шчыльнасць забруджвання тэрыторыі населенага пункта радыёнуклідамі цэзіем-137, стронцыем-90, сумай ізатопаў плутонію-238,239,240 (кампетэнцыя Міністэрства прыродных рэсурсаў і аховы навакольнага асяроддзя Рэспублікі Беларусь, частка трэцяя артыкула 6 названага Закона).

Пералік населеных пунктаў і аб'ектаў, якія знаходзяцца ў зонах радыёактыўнага забруджвання (далей - Пералік), у залежнасці ад змянення радыяцыйнага становішча зацвярджаецца і пераглядаецца Саветам Міністраў Рэспублікі Беларусь не радзей за адзін раз у пяць гадоў па прадстаўленні рэспубліканскага органа дзяржаўнага кіравання, які ажыццяўляе рэгуляванне і кіраванне ў вобласці пераадоленні наступстваў катастрофы на Чарнобыльскай АЭС.

Прыняццю такога Пераліку папярэднічае крапатлівая работа службы радыяцыйнага маніторынгу Белгідрамета па правядзенні кантролю радыёактыўнага забруджвання шляхам штогадовага адбору пробаў глебы на забруджаных тэрыторыях і наступнага вымярэння акрэдытаванымі выпрабавальнымі лабараторыямі Белгідрамета ўтрымання ў іх радыёнуклідаў3,3-3. Атрыманыя вынікі заносяцца ў базу даных RECONT і праводзіцца іх паглыблены аналіз з мэтай падрыхтоўкі выверанай інфармацыі для Пераліку.

Згодна з дзеючым Пералікам населеных пунктаў і аб'ектаў, якія знаходзяцца ў зонах радыеактыўнага забруджвання да зон радыеактыўнага забруджвання, зацверджаным пастановай Савета Міністраў Рэспублікі Беларусь ад 8 лютага 2021 года № 75, адносяцца 2022 населеныя пункты і 49 аб'ектаў. У параўнанні з першым Пералікам населеных пунктаў і аб'ектаў, якія знаходзяцца ў зонах радыеактыўнага забруджвання, зацверджаным пастановай Савета Міністраў Рэспублікі Беларусь ад 1 чэрвеня 1992 года нумар 328, колькасць населеных пунктаў і аб'ектаў, якія знаходзяцца ў зонах радыеактыўнага забруджвання, зменшылась на 1515, колькасць аб'ектаў 179. У Гомельскай вобласці колькасць населеных пунктаў, якія знаходзяцца ў зонах радыеактыўнага забруджвання, зменшылась на 650, у Магілёўскай - на 426, у Брэсцкай - на 114, у Гродзенскай - на 115, у Мінскай вобласці - на 206, у сувязі з памяншэннем шчыльнасці забруджвання глеб радыенуклідамі, зніжэннем сярэдніх гадавых эфектыўных доз апраменьвання насельніцтва.

Пасля катастрофы на Чарнобыльскай АЭС прайшло 36 гадоў, адбылось істотнае змяненне радыяцыйнага становішча на тэрыторыях радыеактыўнага забруджвання, у прыватнасці, узроўняў і складу радыеактыўнага забруджвання. Так, калі ў першыя дзесяцігоддзі пасля аварыі аднясенне населеных пунктаў і аб'ектаў да зон радыёактыўнага забруджвання вызначалась пераважна шчыльнасцю забруджвання тэрыторыі цэзіем-137. За гады, якія мінулі пасля аварыі на Чарнобыльскай АЭС, з прычыны натуральнага радыеактыўнага распаду, узровень утрымання цэзію-137 і стронцыю-90 зменшыўся больш чым у 2 разы. У наш час істотнае значэнне набывае забруджванне тэрыторый трансуранавымі элементамі, у першую чаргу, ізатопамі плутонію-238,239+240 і амерыцыя-241, па якіх таксама вядуцца дбайныя даследаванні, і прымаецца ва ўлік іх актуальнае ўтрыманне ў глебе.

Пры выкарыстанні інфармацыі спасылка на Белгідрамет абавязкова

Спецыялізаваныя сайты

Iнфармацыйныя iнтэрнэт-парталы

Iнтэрнэт-партал Прэзiдэнта Рэспублiкi Беларусь Міністэрства прыродных рэсурсаў і аховы навакольнага асяроддзя Рэспублікі Беларусь Бiяметрычныя дакументы Рэспублікі Беларусь Нацыянальны прававы Інтэрнэт-партал Рэспублікі Беларусь Нацыянальны цэнтр інтэлектуальнай уласнасці Беларускі прафсаюз работнікаў лесу і прыродакарыстання Афіцыйныя геральдычныя сімвалы Рэспублікі Беларусь Мінская абласная арганізацыя Беларускага прафсаюза работнікаў лесу і прыродакарыстання