14.05.2018
15 траўня свет адзначае Міжнародны дзень клімату
Клімат – гэта аснова для жыццяздольнасці планеты, важны прыродны рэсурс, які мае вялікі ўплыў на дабрабыт чалавецтва. Ад дзеянняў і намаганняў кожнага з нас менавіта цяпер залежыць выратаванне ўсёй Зямлі і будучыню пакаленняў.
Клімат аказваў і аказвае істотны ўплыў на дзейнасць чалавека на працягу ўсёй гісторыі развіцця цывілізацыі. Навука кліматалогія, якая з'яўляецца адной з самых старажытных навук, – узнікла на аснове практычных запытаў чалавечага грамадства і заўсёды спрыяла яго развіццю.
Слова «клімат» адбываецца ад грэцкага «klimatos», якое літаральна перакладаецца як «нахіл». Гэты тэрмін упершыню быў уведзены 2200 гадоў таму старажытнагрэцкім астраномам Гіппархом. Вучоны меў на ўвазе нахіл зямной паверхні да сонечных прамянёў, адрозненне якога ад экватара да канцавосся ўжо тады лічылася прычынай адрозненняў у кліматычных умовах розных шырот. У цяперашні час кліматам называюць шматгадовы рэжым атмасферных умоў, характэрны для дадзенага месца Зямлі ў сілу яго геаграфічнага становішча. Але, калі ўмовы надвор'я перажываюць змены ад года да года, то клімат валодае устойлівасцю. Ён толькі некалькі змяняецца ад аднаго шматгадовага прамежку часу да іншага, прычым такія змены маюць характар ваганняў.
Адной з асноўных характарыстык, якія выкарыстоўваюцца пры апісанні клімату, з'яўляецца велічыня, званая кліматычнай нормай. Кліматычная норма - гэта разлічаная шматгадовая сярэдняя велічыня якога-небудзь метэаралагічнага элемента; напрыклад, сярэдняе месячнае (гадавая) колькасць ападкаў, што падлічаны па матэрыялах за шматгадовы перыяд назіранняў або сярэдняя сутачная (месячная, гадавая) тэмпература, таксама па шматгадовых назіраннях. Таксама гэта могуць быць крайнія (экстрэмальныя) значэння метэаралагічных элементаў, якія назіраліся за шматгадовы перыяд; сярэднія або крайнія тэрміны наступлення тых ці іншых з'яў; паўтаранасці тых ці іншых атмасферных з'яў або значэнняў метэаралагічных элементаў за шматгадовы перыяд.
Абагульненыя матэрыялы змяшчаюцца ў кліматычныя даведнікі, матэрыялы якіх надзвычай важныя для правільнай ацэнкі кліматычных рэсурсаў у розных галінах эканомікі.
З гісторыі свята
Установа гэтага экалагічнага свята стала адказам на заклік метэаролагаў абараняць клімат як важны рэсурс, які ўплывае на дабрабыт цяперашніх і будучых пакаленняў.
Захаванне клімату – адна з глабальных праблем, якія сёння стаяць перад чалавецтвам. Глабальнае пацяпленне, падвышанае ўтрыманне азону ў атмасферным пласце, прыродныя катаклізмы, змяненне ўмоў надвор'я на планеце – усё гэта вядзе да пагаршэння клімату Зямлі і, як следства, аказвае негатыўны ўплыў на харчовую, жыццёвую і маёмасную бяспеку людзей, жаласна адбіваецца на стане прыродных рэсурсаў і збалансаваным развіцці дзяржаў.
Сучасныя навукі не могуць адказаць на пытанне, як хутка наступіць катастрафічнае змяненне клімату ў выпадку далейшага павышэння тэмпературы на Зямлі. Аднак, на думку эколагаў і метэаролагаў, адтэрмінаваць гэтыя змены чалавецтву цалкам пад сілу
Да ліку асноўных праблем, якія вядуць да незваротных кліматычных зменаў на планеце, ставіцца павышэнне канцэнтрацыі парніковых газаў у атмасферы.
Упершыню гэта з'ява абмяркоўвалася на сусветным узроўні ў 1992 годзе – на так званым Саміце Зямлі ў Рыа-дэ-Жанейра. Прадстаўнікі больш як 180 краін свету падпісалі рамачную Канвенцыю ААН аб змяненні клімату (РКЗК). Гэта пагадненне вызначыла агульныя прынцыпы дзеянняў дзяржаў, накіраваныя на стабілізацыю парніковых газаў у атмасферы на тым узроўні, які не пагражае кліматычнай сістэме Зямлі глабальным антрапагенным уздзеяннем.
У канцы 1997 года на трэцяй канферэнцыі бакоў РКЗК, якая праходзіла ў Кіёта (Японія), у дадатак да Канвенцыі быў прыняты знакаміты Кіёцкі пратакол – міжнародны дакумент, які абавязвае развітыя краіны і краіны з пераходнай эканомікай скараціць або стабілізаваць выкіды парніковых газаў у 2008-2012 гадах у параўнанні з 1990 годам.
Праз 10 гадоў, у снежні 2007 года, на Балі (Інданезія) адбылася яшчэ адна канферэнцыя ААН, прысвечаная пытанням змены клімату. Яе ўдзельнікі – прадстаўнікі больш за 190 дзяржаў – падпісалі міжнароднае пагадненне, які заклікае сусветных лідэраў прыняць патрэбныя меры, з тым, каб гандлёва-прамысловы сектар знізіў эмісію вуглякіслага газу. Нароўні з іншымі развітымі краінамі вялікі ўклад ва ўкараненне ў жыццё такіх рашэнняў робіць і Беларусь.
Святкаванне гэтага дня неабходна для таго, каб распаўсюдзіць сярод большай колькасці людзей сур'ёзнасць праблем незваротных атмасферных працэсаў. Галоўная мэта – засяродзіць увагу на пошуку рашэнняў і прыняцці неабходных мер, накіраваных на змякчэння змены клімату ад умяшанняў чалавецтва.
Кліматычная характарыстыка Рэспублікі Беларусь
Тэрыторыя Беларусі размешчана ва ўмераным поясе. Клімат у Беларусі фармуецца пад уплывам атлантычнага паветра, паступова трансфармуецца ў кантынентальны і з'яўляецца пераходным ад марскога да кантынентальнага або умерана-кантынентальным.
Асноўным кліматаабразуючым фактарам з'яўляецца ўплыў Атлантычнага акіяна. Паветраныя масы, якія прыходзяць з захаду, прыносяць летам пахмурнае і дажджлівае надвор'е, а зімой – значныя пацяплення і адлігі. З прасоўваннем на ўсход ўплыў акіяна паступова слабее і ўзмацняецца кантынентальнага клімату.
Тэрмічны рэжым Беларусі характарызуецца станоўчай сярэдняй гадавой тэмпературай паветра, якая паступова павышаецца ў паўднёвым і паўднёва-заходнім кірунку. На паўночным усходзе Віцебскай вобласці яна складаюць +5,7°C, на крайнім паўднёвым захадзе Брэсцкай вобласці - перавышае +8°C.
У сярэднім па рэспубліцы тэмпература паветра самага цёплага летняга месяца (ліпеня) складае +18,4°С, самага халоднага зімовага (студзеня) – -4,5°С.
За шматгадовы перыяд назіранняў самая высокая тэмпература паветра ў Беларусі склала +34 +38°С. Штогод у краіне адзначаецца 2-4 дня (на поўдні –да 6 дзен), калі тэмпература павышаецца да +30°З і вышэй, і прыкладна 1-3 разы за 10 гадоў (у паўднёвай палове рэспублікі) адзначаецца, тэмпература ад +35°С і вышэй.
Самая нізкая тэмпература паветра па рэспубліцы складае -34 -42°С На паўночным усходзе прыкладна 1 раз за 25 гадоў яна паніжаецца да -40°С і ніжэй, тэмпература ніжэй -30°З у паўночнай палове рэспублікі назіраецца практычна штогод.
Беларусь адносіцца да зоны дастатковага ўвільгатнення. Гадавая сума ападкаў залежыць ад рэльефу мясцовасці і складае, у асноўным, 600-650 мм на нізінах рэспублікі і 650-700 мм на раўнінах і ўзвышшах. У сярэднім агульная колькасць выпадаючых ападкаў блізка да нормы, але ў асобныя гады на тэрыторыі краіны назіраюцца як засушлівыя з'явы, так і залішняе ўвільгатненне. Найбольшыя гадавыя сумы ападкаў, адзначаныя за ўвесь перыяд метэаралагічных назіранняў, знаходзяцца ў межах 850-1000 мм. Мінімальная гадавая колькасць ападкаў складае 350-450 мм.
У цеплы перыяд года – з красавіка па кастрычнік – ападкі выпадаюць пераважна ў выглядзе дажджу і складаюць 400-500 мм або 70% гадавой сумы ападкаў. Агульная колькасць дзён з ападкамі (0,1 мм і больш) змяняецца ад 145дней на паўднёвым усходзе да 195дней на заходніх ўзвышшах. Агульная працягласць выпадзення ападкаў – 1000-1500 гадзін у годзе.
Зімовыя ападкі, выпадаючыя ў цвёрдым выглядзе, прыводзяць да адукацыі снежнага покрыва. Колькасць дзён са снежным покрывам у Беларусі змяняецца ад 75 на крайнім паўднёвым захадзе да 125 на паўночным усходзе.
Адносная вільготнасць паветра ў Беларусі высокая. Ноччу яна павялічваецца, днём – памяншаецца. Зімой і позняй восенню вільготнасць паветра, як на начлег, так і ў дзённы час, як правіла, перавышае 80%. У вясенне-летні перыяд у светлую частку сутак яна памяншаецца, і ў 15 гадзін складае, у асноўным, 50-70%. Калі адносная вільготнасць паветра зніжаецца да 30% і ніжэй, то кажуць аб паветранай засухі. Сярэдняе за год колькасць дзен з такой вільготнасцю невяліка: ад 5-10 на поўначы краіны і на ўзвышшах да 15-20 дзён на паўднёва-усходзе. Высокая вільготнасць паветра, асабліва ў халодны час года, абумоўлівае частае адукацыю туманаў. Сярэдні лік дзён з туманамі за год змяняецца па тэрыторыі краіны ад 35 да 100, ўзрастаючы з павелічэннем вышыні мясцовасці над узроўнем мора. Агульная працягласць туманаў вагаецца ў вельмі шырокіх межах: у сярэднім за год адзначаецца 200-800 гадзін з туманамі.
Ветравой рэжым Беларусі абумоўлены агульнай цыркуляцыяй атмасферы. У зімовы перыяд пераважаюць вятры паўночна-заходняга напрамку, у летні – паўночна-заходняга. Сярэдняя гадавая хуткасць ветру па краіне складае каля 4 м/с.
У асобным пункце штогод адзначаецца ўзмацненне ветру да 10-15 м/с, раз у 5 гадоў – да 15-20 м/с.
У Беларусі пераважае воблачнае надвор'е. Лік пахмурных дзён вагаецца ад 175 на паўночна-захадзе да 125 на паўднёва-ўсходзе; колькасць ясных дзён, у асноўным, складае 20-30 за год. Максімум ясных дзён у большасці раёнаў краіны прыпадае на сакавік-красавік, на паўднёвым-усходзе Беларусі - на ліпень-верасень.
Спецыялізаваныя сайты і сайты Філіялаў
Iнфармацыйныя iнтэрнэт-парталы
Iнтэрнэт-партал Прэзiдэнта Рэспублiкi Беларусь
Міністэрства прыродных рэсурсаў і аховы навакольнага асяроддзя Рэспублікі Беларусь
Бiяметрычныя дакументы Рэспублікі Беларусь
Нацыянальны прававы Інтэрнэт-партал Рэспублікі Беларусь
Нацыянальны цэнтр інтэлектуальнай уласнасці
Беларускі прафсаюз работнікаў лесу і прыродакарыстання
Афіцыйныя геральдычныя сімвалы Рэспублікі Беларусь
Мінская абласная арганізацыя Беларускага прафсаюза работнікаў лесу і прыродакарыстання