15 мая - Міжнародны дзень клімату

15 мая ва ўсім свеце адзначаюць Міжнародны дзень клімату, які закліканы звярнуць увагу грамадскасці на наступствы змены клімату, якія маюць глабальны характар. Калі не распачаць рашучых дзеянняў сёння, як сцвярджаюць спецыялісты ААН, то далейшая адаптацыя да змены клімату запатрабуе вялікіх намаганняў і выдаткаў.

А ці ёсць яны наогул, змены клімату? І ці так вінаваты ў гэтым чалавек ці гэта натуральны працэс?

Паводле заявы Сусветнай метэаралагічнай арганізацыі (СМА) аб стане глабальнага клімату 2019 па зямным шары стаў другім самым цёплым за ўсю гісторыю метэаназіранняў (1850-2019 гады). Сярэднегадавая тэмпература павысілася прыкладна на 1,1°C па параўнанні з даіндустрыяльным пэрыядам. Апошнія 5 гадоў сталі пяццю самымі цёплымі, а апошняе дзесяцігоддзе (2010-2019 гады) - самым цёплым дзесяцігоддзем. Гісторыя інструментальных метэаралагічных назіранняў на тэрыторыі Беларусі пачынаецца з 1881 года. На працягу практычна сто гадоў адзначаліся натуральныя ваганні кліматычных параметраў, а з канца 1980-х гадоў пачалі інтэнсіўна праяўляцца сучасныя працэсы змены клімату, узнікненне якіх, у значнай ступені, абумоўлена антрапагенных фактарамі. Сярэднегадавая тэмпература паветра за 2019 год была на 2,1°С вышэй за кліматычную норму 1981-2010 гадоў і гэты год стаў самым цёплым за ўсю гісторыю метэаралагічных назіранняў у Беларусі.

Рост тэмпературы паветра толькі часткова сведчыць аб тым, што адбываецца. Апошні год і дзесяцігоддзе ў свеце таксама ахарактарызаваліся адступленнем льдоў, рэкордна высокім узроўнем мора, ростам ўзроўню закіслення акіяна, і экстрэмальнымі з'явамі надвор'я.

Негатыўныя наступствы антрапагеннага ўздзеяння на кліматычную сістэму сталі відавочны ўжо ў другой палове 20-га стагоддзя. 9 мая 1992 года была прынятая Рамачная канвенцыя ААН аб змяненні клімату (РКЗК ААН), закліканая аб'яднаць намаганні па прадухіленні небяспечных змяненняў клімату і дамагчыся стабілізацыі канцэнтрацыі парніковых газаў у атмасферы на адносна бяспечным узроўні.

Наступным этапам стала падпісанне ў 1997 годзе Кіёцкага пратакола, які абавязвае развітыя краіны стабілізаваць узровень канцэнтрацыі парніковых газаў у атмасферы на такім узроўні, які не дапускаў бы небяспечнага антрапагеннага ўздзеяння на кліматычную сістэму планеты.

Парыжскае пагадненне, падпісанае ў 2016 годзе 175 краінамі, было падрыхтавана ўзамен Кіёцкага пратаколу. Мэтай пагаднення з'яўляецца «актывізаваць ажыццяўленне» Рамачнай канвенцыі ААН па змяненні клімату, у прыватнасці, утрымаць рост глабальнай сярэдняй тэмпературы «нашмат ніжэй» 2°C і «прыкласці намаганні» для абмежавання росту тэмпературы велічынёй 1,5°C.

У верасні 2019 года быў праведзены Саміт па клімаце, дзе было адзначана, што была зададзена станоўчая дынаміка, узмоцнена супрацоўніцтва, абмяркоўваліся рашэнні праблемы змянення клімату ў наступных галінах – цяжкая прамысловасць, гарады і фінансаванне мер па барацьбе са змяненнем клімату.

17 кастрычніка 2019 года ў Мінску адбыўся круглы стол «Беларусь і глабальнае змяненне клімату», арганізаваны прадстаўніцтвамі ААН і ПРААН у Беларусі. Мерапрыемства сабрала экспертаў профільных міністэрстваў і дэпартаментаў, інстытутаў НАН РБ, НДА, Белгідрамета і стала платформай для абмеркавання шляхоў вырашэння праблемы ў найбліжэйшай будучыні.

Асноўная прычына змены клімату – гэта павелічэнне колькасці парніковых газаў і CO2 у атмасферы. Цеплавы баланс Зямлі такі, што без атмасферы сярэдняя тэмпература на нашай планеце была б -18°С. Але цяпер сярэдняя гадавая тэмпература +15°С. Розніца ў 33 градуса лічыцца парніковым эфектам. Які механізм утварэння парніковага эфекту? Ад сонца паступае караткахвалевае выпраменьванне, і наша атмасфера цалкам яго прапускае. Толькі жорсткія ультрафіялетавыя прамяні затрымліваюцца кіслародам. Калі Зямля награваецца, ад яе зыходзіць даўгахвалевая радыяцыя, а для гэтага віду выпраменьвання наша атмасфера ўжо непразрыстая. Даўгахвалевую радыяцыю затрымліваюць некаторыя газы: каля 31 градуса розніцы з 33 градусаў парніковага эфекту забяспечваецца вадзяным парам. Дзейнасць чалавека ўзмацняе парніковы эфект за кошт выкідаў CO2 - адпаведныя вымярэння, якія вядуцца з 1959 года, паказваюць пастаянны рост узроўню CO2 у атмасферы. (https://postnauka.ru/faq/92178)

Чым жа пагражаюць чалавецтву кліматычныя змены?

Адно з самых небяспечных наступстваў глабальнага змянення клімату - гэта павышэнне ўзроўню акіяна, што пагражае затапленнем гарадоў у берагавой зоне. На астравах адбудзецца засаленне грунтавых вод і асноўных крыніц прэснай вады.

Павелічэнне тэмпературы паветра можа быць небяспечным для здароўя і стану людзей.

Вялізная кліматычная рызыка прыпадае на краіны з невялікай тэрыторыяй. Уся іх эканоміка прыстасавана да адных кліматычных умоў, а пры сур'ёзных зменах клімату няма магчымасці для манеўру, напрыклад, у сельскай гаспадарцы.

У Беларусі таксама адчуваюцца кліматычныя змены: анамальна цёплая зіма, працяглая адсутнасць дажджоў у цёплы перыяд года прыводзіць да пажараў, а значыць, і да знішчэння лясных экасістэм, забруджвання паветра. Павелічэнне паўтаральнасці засух становіцца прычынай зніжэння ўраджайнасці сельгаскультур. Змяненне клімату негатыўна адбіваецца на ўсіх галінах эканомікі.

У кастрычніку 2018 года МГЭЗК выпусціла чарговы спецыяльны ацэначны даклад аб змяненні клімату. Паводле гэтага дакладу сярэдняя глабальная тэмпература паветра на Зямлі перавысіла даіндустрыяльны ўзровень у сярэднім на 1,0°С. МГЭЗК заклікае сусветную супольнасць абмежаваць глабальнае пацяпленне да велічыні 1,5°С.

У дакладзе робіцца выснова аб тым, што абмежаванне глабальнага пацяплення 1,5°C запатрабуе «хуткіх і далёка ідучых» пераходных працэсаў, якія тычацца зямельных, энергетычных, прамысловых сістэм, а таксама будынкаў, транспарту і гарадоў. Глабальныя выкіды CO2, выкліканыя дзейнасцю чалавека, неабходна будзе скараціць да 2030 года амаль на 45% у параўнанні з ўзроўнямі 2010 года, дасягнуўшы "чыстага нуля" прыблізна да 2050 года. Гэта азначае, што ўсе выкіды, якія застаюцца, павінны быць збалансаваны за кошт выдалення CO2 з паветра (un.org/ru).

У Беларусі вывучэннем кліматычных умоў і асноўных тэндэнцый і асаблівасцяў змены клімату займаецца аддзел вывучэння змяненняў клімату Белгідрамета. Праводзяцца прэс-канферэнцыі, прысвечаныя кліматычнай тэматыцы, вядзецца актыўнае супрацоўніцтва са СМІ.

У цэлым, на думку спецыялістаў, у дачыненні да зменлівага клімату ў чалавецтва павінна быць два шляхі: супрацьстаянне і змякчэнне; адаптацыя і прыстасаванне.

Зрэшты, унесці свой пасільны ўклад у абарону нашай планеты можа кожны: выкарыстоўваць энергазберагальныя крыніцы асвятлення, удзельнічаць у азеляненні тэрыторый, выбіраць экалагічна чысты транспарт, правільна утылізаваць адходы.

Спецыялізаваныя сайты і сайты Філіялаў

II Міжнародная выстава індустрыі бяспекі "Нацыянальная бяспека. Беларусь-2024"

Iнфармацыйныя iнтэрнэт-парталы

Iнтэрнэт-партал Прэзiдэнта Рэспублiкi Беларусь Міністэрства прыродных рэсурсаў і аховы навакольнага асяроддзя Рэспублікі Беларусь Бiяметрычныя дакументы Рэспублікі Беларусь Нацыянальны прававы Інтэрнэт-партал Рэспублікі Беларусь Нацыянальны цэнтр інтэлектуальнай уласнасці Беларускі прафсаюз работнікаў лесу і прыродакарыстання Афіцыйныя геральдычныя сімвалы Рэспублікі Беларусь Мінская абласная арганізацыя Беларускага прафсаюза работнікаў лесу і прыродакарыстання